ประวัติ พระครูวิเวกพุทธกิจ (เสาร์ กนฺตสีโล)

พระครูวิเวกพุทธกิจ (เสาร์ กนฺตสีโล) (2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2402 – 3 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2484) เป็นพระภิกษุนักวิปัสสนากรรมฐานในพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท คณะธรรมยุติกนิกาย ชาวจังหวัดอุบลราชธานี ท่านเป็นอาจารย์ของพระครูวินัยธรมั่น ภูริทฺตโต (หลวงปู่มั่น) ซึ่งเป็นพระนักวิปัสสนากรรมฐานที่สำคัญอีกท่านหนึ่งของประเทศไทย ศิษยานุศิษย์นักวิปัสสนากรรมฐานสายวัดป่าต่างให้ความนับถือว่าท่านเป็นบูรพาจารย์แห่งสายวิปัสสนากรรมฐาน

ชาติภูมิและการอุปสมบท

พระครูวิเวกพุทธกิจ (เสาร์ กนฺตสีโล) เกิดเมื่อวันจันทร์ แรม 4 ค่ำ เดือนยี่ ปีระกา ตรงกับ วันที่ 2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2402 ที่บ้านข่าโคม ตำบลหนองขอน อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี เป็นบุตรของนายทาและนางโม่ มีพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน 5 คน หลวงปู่เสาร์ได้เข้าไปพำนักรับใช้เป็นศิษย์วัดใต้ อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี (ปัจจุบันเรียกว่า วัดพระเจ้าใหญ่องค์ตื้อ หรือวัดใต้เทิง) ตั้งแต่อายุ 12 ปี ต่อมาได้บรรพชาเป็นสามเณรในปี พ.ศ. 2417 ขณะมีอายุได้ 15 ปี ที่วัดใต้ สังกัดคณะมหานิกาย ขณะที่อยู่วัดใต้นั้นท่านได้ศึกษาอักษรธรรม อักษรขอม อักษรไทยน้อย และหนังสือไทย ตามธรรมเนียมการศึกษาในยุคนั้น

เมื่อถึงคราวที่อายุครบบวช ในปี พ.ศ. 2422 หลวงปู่เสาร์จึงได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุในคณะมหานิกายที่วัดใต้ อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี และได้จำพรรษาอยู่ที่วัดใต้ 10 พรรษา ต่อมาในปี พ.ศ. 2432 หลวงปู่เสาร์ได้ฟังธรรมจากท่านเทวธัมมี (ม้าว) และเกิดความเลื่อมใส จึงขอมอบตัวเป็นศิษบ์และกระทำญัตติกรรมใหม่ในคณะธรรมยุติกนิกาย ณ พระอุโบสถวัดศรีทอง (วัดศรีอุบลรัตนาราม) มีพระครูทา โชติปาโล เป็นพระอุปัชฌาย์ พระอธิการสีทา ชยเสโน เป็นพระกรรมวาจาจารย์

การปฏิบัติสมณธรรม

ท่านเป็นผู้มีอัธยาศัยน้อมไปในทางสมถะวิปัสสนา มีความเพียรเป็นเลิศ มีความสงบเสงี่ยม กิริยามารยาทเรียบร้อย สุขุม พูดน้อย และพอใจแนะนำสั่งสอนผู้อื่นในทางนั้นด้วย เป็นผู้ใฝ่ใจในธุดงควัตรหนักแน่นในพระธรรมวินัย ชอบวิเวกและไม่ติดถิ่นที่อยู่ ต้องเดินธุดงค์ไปหาวิเวกเจริญสมณธรรมตามชายป่าดงพงเขาในที่ต่างๆ ทั้งในประเทศไทยและประเทศลาว

ปีพุทธศักราช 2434-2436 หลวงปู่เสาร์ ได้ธุดงค์ผ่านหมู่บ้านคำบง อำเภอศรีเมืองใหม่ จังหวัดอุบลราชธานี ได้เทศนาสั่งสอนพระอาจารย์มั่นสมัยยังเป็นฆาราวาสจนเกิดศรัทธาเลื่อมใสติดตามออกบวช และจุดนี้เป็นความยิ่งใหญ่ของวงศ์พระกรรมฐานตราบจนถึงปัจจุบัน วงศ์พระกรรมฐานจึงขนานนามพระอาจารย์เสาร์ว่า “พระปรมาจารย์กรรมฐาน”

ปีพุทธศักราช 2459 – 2464 ท่านพำนักจำพรรษาที่ถ้ำจำปา ภูผากูด ตำบลหนองสูง อำเภอคำชะอี จังหวัดมุกดาหาร และได้จำพรรษาอยู่กับท่านพระอาจารย์มั่นด้วย วันหนึ่ง หลวงปู่เสาร์นั่งอยู่ในที่สงัดองค์เดียวท่านพิจารณาถึงอริยสัจ ได้รู้ได้เห็นตามความเป็นจริงนั้น ในวันนี้ท่านก็ได้ตัดเสียซึ่งความสงสัยได้อย่างเด็ดขาด จวนจะถึงกาลปวารณาออกพรรษา ท่านก็ทราบชัดดถึงความเป็นจริงทุกประการ จึงได้บอกกับท่านพระอาจารย์มั่นว่า “เราได้เลิกการปรารถนาเป็นพระปัจเจกพุทธเจ้าแล้ว และเราก็ได้เห็นธรรมตามความเป็นจริงแล้ว” ท่านพระอาจารย์มั่นได้ยินดังนั้นก็เกิดปีติเป็นอย่างมากและได้ทราบทางวาระจิตว่า “หลวงปู่เสาร์พบวิมุตติธรรมแน่แล้วในอัตภาพนี้”

มรณภาพ

พระครูวิเวกพุทธกิจ (เสาร์ กนฺตสีโล) ได้มรณภาพในอิริยาบถขณะกราบครั้งที่ 3 ในอุโบสถวัดอำมาตยาราม อำเภอวรรณไวทยากร จังหวัดนครจำปาศักดิ์ (ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของแขวงจำปาสัก ประเทศลาว) เมื่อวันที่ 3 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2484 ตรงกับ วันจันทร์ขึ้น 7 ค่ำ เดือน 3 ปีมะโรง สิริอายุ 82 ปี 3 เดือน 1 วัน คณะศิษย์ได้เชิญศพของท่านกลับมา ณ วัดบูรพาราม อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี และได้กระทำการฌาปนกิจในเดือนเมษายน พ.ศ. 2486